σχιίτες

Αναφέρονται και ως σιίτες. Οπαδοί μιας από τις δυο μεγάλες υποδιαιρέσεις του Ισλαμισμού: σουννισμό και σχιισμό. Η λέξη προέρχεται απ’ το αραβικό σι’α «μερίδα»: οι σ. είναι δηλαδή η «μερίδα του Αλή», που σχηματίστηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά το θάνατο του προφήτη (632), όταν ήρθαν σε σύγκρουση τρεις οπλισμένες «μερίδες»: οι ομμεϋάδες, οι χαριτζίτες και οι σ. Οι τελευταίοι αυτοί υποστήριζαν ότι ο Αλής, επειδή ήταν ο πιο στενός συγγενής του προφήτη (εξάδελφος και γαμπρός), ήταν ο μόνος που είχε δικαίωμα στη διαδοχή, και μάλιστα έφτασαν να βεβαιώσουν ότι ο προφήτης τον είχε ονομάσει ρητά. Η θεωρία αυτή, κατά βάση περισσότερο πολιτική παρά θρησκευτική, έγινε σιγά-σιγά πιο πολύπλοκη, από άλλα στοιχεία, που ανάγκασαν τους σ. να πάρουν και θεολογικές επίσης θέσεις, διαφορετικές από εκείνες που ακολουθούσε η σουννιτική πλειονότητα. Ο σχιισμός όμως δεν είναι ένα οργανωμένο ενιαίο ρεύμα, αλλά μάλλον ένα όνομα που περιλαμβάνει περισσότερες θεολογικές τάσεις και σχισματικές κοινότητες, που έχουν κοινή μόνο την επιμονή στα ιδιαίτερα δικαιώματα του Αλή και των απογόνων του στην ηγεσία της μουσουλμανικής κοινότητας, στο αξίωμα δηλαδή του ιμάμη*. Αρχίζει από ακραία σχιιτικά ρεύματα (των «άκρων» ή γουλάτ), που θεοποιούν σχεδόν τον Αλή, και καταλήγει στους μετριοπαθείς ζαϊντίτες, που περιορίζονται να αποδίνουν στον Αλή το προνόμιο μερικού αλάθητου. Οι σ. διαφέρουν μεταξύ τους και κατά τον αριθμό των νόμιμων απογόνων του Αλή που παραδέχονται ως υπέρτατους ηγέτες της κοινότητας. Υπάρχουν εκείνοι που περιορίζουν τους ιμάμηδες αυτούς σε εφτά κι εκείνοι που τους περιορίζουν σε δώδεκα. Και οι δεύτεροι («δωδεκαδιστές», που αποτελούν την πλειονότητα και η θρησκεία των οποίων έγινε επίσημη θρησκεία στην Περσία από το 16o αι.) και οι πρώτοι υποστηρίζουν ότι ο τελευταίος ιμάμης της σειράς δεν έχει πεθάνει, αλλά μόνο «κρυφτεί» και θα επιστρέψει στο τέλος των καιρών για να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη στον κόσμο: στο μεταξύ η κοινότητα διοικείται από συμβούλια «διδασκάλων» (μουτζτάχιντ) ερμηνευτών του νόμου και των παραδόσεων. Οι ζαϊντίτες και μερικοί ισμαηλίτες συνεχίζουν αντίθετα τη σειρά των ιμάμηδων ως τις μέρες μας. Δεν μπορεί λοιπόν να μιλήσει κανείς για κοινή διδασκαλία στους σ., που αποτελούν το 10% περίπου των μουσουλμάνων: το πολύ -πολύ θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ο σχιισμός γενικά τείνει να αποδώσει πιο ισχυρές ιδιότητες σε ορισμένους ανθρώπους (εκείνους που ονομάζονται ιμάμηδες), ενώ ο σουννισμός είναι ριζικότερα θεοκεντρικός). Ιερή πόλη των Σ. θεωρείται η Κομ του Ιράν. Η πόλη έχει προϊσλαμική προέλευση σύμφωνα με μερικούς μελετητές, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ιδρύθηκε γύρω στο 720 από μια ομάδα Αράβων οπαδών του Άλη που ξέφυγαν από τους διωγμούς των αντιπάλων τους. Το 816 πέθανε εκεί η Φάτμα ή Φατίμα, κόρη του Ιμάμη Μούσα αλ-Κάζιμ, ενώ πήγαινε στη Χορασάν. Κατακτήθηκε από τους Μογγόλους το 1220 και στα τέλη του 14ου αι., πολιορκήθηκε για μεγάλο διάστημα από τον Ταμερλάνο, από τον οποίο γνώρισε φοβερά αντίποινα. Το αφιερωμένο στη Φάτιμα ιερό, διακοσμημένο με σταλακτίτες επενδυμένους με καθρέφτες, είναι κέντρο συρροής πολυάριθμων προσκυνητών, που ευνοείται από τις οδικές και σιδηροδρομικές αρτηρίες οι οποίες συνδέουν την πόλη με την υπόλοιπη χώρα. Εκτός από σημαντική γεωργική αγορά, η Κομ είναι ταυτόχρονα κέντρο παραγωγής, βιοτεχνικού κυρίως χαρακτήρα, και ωραίων βαμβακερών υφαντών. Σχιίτες μουσουλμάνοι στην Τουρκία γιορτάζουν την ημέρα της Ασούρα (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

οι, Ν

οι σιίτες.